Пра развіццё ключавых кампетэнцый на ўроках матэматыкі расказвае малады спецыяліст з Фаніпаля Ксенія Язэпенка

Матэматыка павінна не толькі даваць канкрэтныя практычныя веды, але і развіваць у вучняў аналітычнае мысленне і здольнасць да самастойнага вырашэння праблем, упэўнена малады спецыяліст-мэтавік настаўніца матэматыкі і інфарматыкі гімназіі Фаніпаля імя А.І.Гурына Ксенія Язэпенка. Падрабязнасці — у матэрыяле «Настаўніцкай газеты».

— Я зразумела, што хачу стаць настаўніцай, калі пабывала на дні адкрытых дзвярэй на фізіка-матэматычным факультэце БДПУ. У той час я вучылася ў гімназіі № 1 Дзяржынска, — расказвае педагог. — Сёлета завяршаецца пяцігадовы тэрмін маёй адпрацоўкі, і як класны кіраўнік я выпускаю вучняў 9 класа. Планую застацца ў гімназіі, бо мне падабаецца выкладаць, бачыць, як растуць і дасягаюць сваіх мэт дзеці, быць для іх апорай і падтрымкай. Да таго ж я знайшла агульную мову з калектывам. Нас зблізілі адкрытыя ўрокі, майстар-класы, сумесныя паездкі.

З першых дзён работы Ксенія Уладзіміраўна разважала над тым, як павысіць цікавасць вучняў да матэматыкі, зрабіць іх актыўнымі ўдзельнікамі адукацыйнага працэсу. Малады педагог пачала праводзіць дыскусіі і ролевыя гульні, выкарыстоўваць анлайн-платформы і адукацыйныя дадаткі, праектную дзейнасць у групах.

— Многія лічаць, што матэматыка павінна даваць канкрэтныя практычныя веды, напрыклад, пра тое, як аформіць крэдыт або разлічыць падаткі, — заўважае Ксенія Уладзіміраўна. — На мой погляд, яе задача шырэйшая, і яна ў тым, каб развіваць у вучняў аналітычнае мысленне і здольнасць да самастойнага вырашэння праблем, у тым ліку і ў штодзённым жыцці.

Так, пры выбары тэлефоннага тарыфу дзеці могуць прымяніць навыкі параўнання і аналізу, каб ацаніць, які варыянт будзе для іх больш выгадным. Пры разліку камунальных плацяжоў неабходна ўмець не толькі складаць і аднімаць, але і аналізаваць, якія фактары ўплываюць на выніковую суму і як можна аптымізаваць выдаткі. Важна развіваць у вучняў крытычнае мысленне, каб яны не толькі знаходзілі інфармацыю, але і ацэньвалі яе дакладнасць, вылучалі галоўнае і рабілі абгрунтаваныя высновы, знаходзілі нестандартныя рашэнні. Матэматыка развівае даследчыя ўменні, вучыць ставіць пытанні, вылучаць гіпотэзы і правяраць іх.

“Матэматыка не абмяжоўваецца простым запамінаннем формул і іх узнаўленнем. Яна развівае здольнасці аналізаваць, разумець сутнасць, бачыць у кароткім запісе ўмовы нешта большае, а таксама рацыяналізаваць падыходы да рашэння задач, ураўненняў. Да таго ж матэматыка вучыць адрозніваць абгрунтаваныя сцвярджэнні і бяздоказныя, аптымізаваць свае дзеянні”.

Ксенія Язэпенка працуе над фарміраваннем у вучняў ключавых кампетэнцый.

— Можна прапанаваць дзецям шэраг тэм для правядзення апытання ці міні-даследавання, а атрыманую і апрацаваную інфармацыю выкарыстоўваць на ўроках, — адзначае педагог. — Напрыклад, даю заданне даведацца, якому віду адпачынку аддаюць перавагу аднакласнікі: заняткам спортам, чытанню кніг, прагулкам і інш. Або параўнаць паспяховасць у класе. Так школьнікі вучацца аналізаваць і абагульняць матэрыял, у іх фарміруецца сацыяльная кампетэнцыя, або здольнасць суадносіць свае памкненні з інтарэсамі іншых людзей, эфектыўна ўзаемадзейнічаць у камандзе і г.д.

Пры адказе каля дошкі вучань павінен выказвацца ясна і адэкватна сітуацыі, тлумачыць кожнае сваё дзеянне, а ў яго аднакласнікаў у гэты час будзе развівацца ўменне слухаць і разумець выступоўцу. Так фарміруецца камунікатыўная кампетэнцыя.

Напрыклад, прапаноўваецца задача: “Каля майго дома спыняюцца аўтобусы, якія ідуць па трох розных маршрутах. Адзін аўтобус падыходзіць да прыпынку праз кожныя 3 мінуты, другі — праз кожныя 6, трэці — праз кожныя 10. У 8 гадзін 45 мінут я выглянула ў акно. На прыпынку стаялі ўсе тры аўтобусы. У які найбліжэйшы час яны зноў апынуцца разам на маім прыпынку?”. Пры рашэнні гэтай задачы вучань можа разважаць так: “Каб тры аўтобусы апынуліся на прыпынку ў адзін і той жа час, павінна прайсці такая колькасць мінут, якая дзеліцца на 3, на 6 і на 10. Трэба ўспомніць прыметы дзялімасці на 3, 6 і 10 і знайсці лікі, кратныя ім. Затым выбраць з іх найменшае агульнае кратнае. Адказ — праз 30 мінут”.

— Калі мы гаворым аб інфармацыйнай кампетэнцыі, або здольнасці шукаць і здабываць інфармацыю з розных крыніц, рабіць на яе аснове высновы і выкарыстоўваць, то яе фарміраванне адбываецца пры рашэнні задач на “чытанне” графікаў, дыяграм, табліц і інш., — тлумачыць Ксенія Язэпенка.

У якасці прыкладу разгледзім задачу: “Першы пасеў насення пятрушкі рэкамендуецца праводзіць у красавіку пры дзённай тэмпературы паветра не ніжэйшай за +6°С. На малюнку паказаны прагноз дзённай тэмпературы паветра ў першых трох тыднях красавіка. Вызначце, на працягу колькіх дзён за гэты перыяд можна сеяць пятрушку”.

Вучэбна-пазнавальная кампетэнцыя як сукупнасць уменняў і навыкаў пазнавальнай дзейнасці (уменне ставіць мэты, планаваць, аналізаваць, праводзіць рэфлексію, самаацэнку) фарміруецца падчас выканання лабараторных і практычных работ, рашэння практыка-арыентаваных і даследчых задач.

Напрыклад, прапаноўваецца задача: “Я хачу заключыць з вамі дагавор, па якім кожны дзень на працягу месяца буду вам плаціць па 100 000 рублёў. А вы мне на працягу месяца ў першы дзень дасце 1 капейку, у другі — 2 капейкі, у трэці — 4 капейкі і г.д. Ці згодны вы заключыць такі дагавор?”. Калі задача рэшана, вучні бачаць, што прапанаваны дагавор заключаць нявыгадна, бо той, хто плаціць па капейцы, у выніку заплаціць больш за 5 мільёнаў. Робіцца выснова: каб не трапіць у складаную сітуацыю, трэба ўсё пралічыць. І гэта яшчэ раз даказвае, што веды, атрыманыя на ўроках матэматыкі, могуць спатрэбіцца ў жыцці.